Οι κύστεις των ωοθηκών επηρεάζουν γυναίκες όλων των ηλικιών, αντιπροσωπεύουν συνήθως μια ακίνδυνη (καλοήθη) κατάσταση ή μια κανονική διαδικασία και παρατηρούνται κυρίως κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας μιας γυναίκας. Η συντριπτική πλειοψηφία των κύστεων των ωοθηκών χαρακτηρίζεται ως λειτουργικές κύστεις, είναι καλοήθεις, και εξαφανίζονται από μόνες τους μέσα σε λίγες εβδομάδες χωρίς καμία θεραπεία.
Οι πιο κοινοί τύποι κύστεων ωοθηκών:
Πάνω από το 90% των κύστεων των ωοθηκών είναι καλοήθεις και δεν σχετίζονται με καρκίνο.
- Ωοθυλακική κύστη: Αυτό το είδος της απλής καλοήθους κύστης μπορεί να σχηματιστεί όταν δεν συμβαίνει ωορρηξία. Μια κύστη ωοθυλακίου σχηματίζεται συνήθως κατά το χρόνο της ωορρηξίας και μπορεί να αυξηθεί σε διάμετρο περίπου 2-3 εκατοστά. Συνήθως, αυτές οι κύστεις δεν δημιουργούν κανένα σύμπτωμα και εξαφανίζονται από μόνες τους μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η ρήξη όμως αυτού του τύπου της κύστης μπορεί να δημιουργήσει έντονο πόνο χαμηλά στην κοιλιά, που εμφανίζεται στη μέση του έμμηνου κύκλου, κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας.
- Κύστη ωχρού σωματίου: Αυτός ο τύπος λειτουργικής κύστης της ωοθήκης εμφανίζεται μετά από ωοθηλακιορρηξία, όταν ένα ωάριο έχει απελευθερωθεί από το ωοθυλάκιο. Κατόπιν το ερρηγμένο ωοθυλάκιο μετατρέπεται σε ωχρό σωμάτιο και σε περίπτωση που δεν συμβεί εγκυμοσύνη, το ωχρό σωμάτιο εκφυλίζεται. Μπορεί, ωστόσο, να γεμίσει με υγρό ή αίμα και να εμμένει στην ωοθήκη χωρίς να εκφυλιστεί. Συνήθως, αυτή η κύστη βρίσκεται μόνο στη μία πλευρά και δε δημιουργεί κανένα σύμπτωμα.
- Αιμορραγική κύστη: Αυτός ο τύπος λειτουργικής κύστης εμφανίζεται όταν μέσα σε μια κύστη συμβεί αιμορραγία. Η κύστη αυτή μπορεί να δημιουργήσει κοιλιακό πόνο χαμηλά στη μία πλευρά της κοιλιάς.
- Δερμοειδής κύστη: Η κύστη αυτή θεωρείται καλοήθης όγκος της ωοθήκης και μερικές φορές αναφέρεται ως ώριμο κυστικό τεράτωμα. Είναι μια ανώμαλη κύστη που εμφανίζεται συνήθως σε νεώτερες γυναίκες και περιέχει διάφορους καλοήθεις τύπους των ιστών του σώματος, όπως: λίπος, υπολείμματα οστών, τριχών και χόνδρου. Η υπερηχογραφική εικόνα της δερμοειδούς κύστης μπορεί να ποικίλει λόγω της ποικιλλίας του περιεχομένου της, αλλά μια αξονική ή καλύτερα μαγνητική τομογραφία μπορεί να δείξει την παρουσία του λίπους ή άλλων στοιχείων. Αυτές οι κύστεις μπορεί να περιστραφούν (μια κατάσταση γνωστή ως συστροφή ωοθήκης) και να θέσουν σε κίνδυνο την παροχή αίματος της ωοθήκης προκαλώντας νέκρωση στην ωοθήκη συνοδευόμενη από έντονο κοιλιακό πόνο.
- Ενδομητρίωμα ή σοκολατοειδής κύστη: Οφείλεται σε μια συχνή γυναικολογική πάθηση που ονομάζεται ενδομητρίωση. Στην ενδομητρίωση υπάρχουν ενδομήτριοι αδένες και ενδομητρικός ιστός (ο ιστός που επενδύει εσωτερικά τη μήτρα) έξω από τη μήτρα σε έκτοπη θέση. Αυτό το είδος της κύστης σχηματίζεται όταν το ενδομήτριο είναι παρόν στις ωοθήκες. Προσβάλλει τις γυναίκες κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας και μπορεί να προκαλέσει χρόνιο πυελικό άλγος που συνδέεται με την έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια), πόνο στη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία) και υπογονιμότητα. Οι ενδομητριωσικές κύστεις, συχνά είναι γεμάτες με σκούρο καφέ αίμα και λόγω του χρώματος αυτού ονομάζονται “σοκολατοειδείς κύστεις”.
- Κυσταδένωμα: Το κυσταδένωμα είναι καλοήθης όγκος της ωοθήκης και περιέχει ένα ρευστό υλικό ορώδους ή βλεννώδους σύστασης. Τα κυσταδενώματα μπορεί να αυξάνονται σταδιακά σε μέγεθος φτάνοντας μέχρι και 10 εκατοστά σε διάμετρο.
Συμπτώματα:
Συνήθως οι κύστεις των ωοθηκών δε δημιουργούν κανένα σύμπτωμα και βρίσκονται τυχαία κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης ή τυχαία σε ένα υπερηχογράφημα το οποίο πραγματοποιείται για άλλους λόγους. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα κυρίως όταν υπάρχουν μεγάλες κύστεις. Αυτά μπορεί να είναι:
1. Πόνος χαμηλά στην κοιλιά. Η ένταση του πόνου και η έναρξή του (σταδιακή ή απότομη) ποικίλουν από γυναίκα σε γυναίκα.
2. Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως.
3. Αίσθημα βάρους ή πληρότητας στην κάτω κοιλιακή χώρα.
4. Δυσμηνόρροια (έντονος πόνος κατά τις ημέρες της περιόδου) και δυσπαρευνία (πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής).
5. Πυελικό άλγος μετά από έντονη σωματική άσκηση.
6. Πόνος ή πίεση κατά την ούρηση ή την αφόδευση.
7. Ναυτία και έμετος.
8. Ανώμαλη αιμορραγία από τον κόλπο.
9. Υπογονιμότητα.
Διάγνωση
Το διακολπικό υπερηχογράφημα αποτελεί σήμερα την εξέταση εκλογής για τη διάγνωση και παρακολούθηση των ωοθηκικών κύστεων.
Η αξονική και η μαγνητική τομογραφία μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην εκτίμηση της κατάστασης.
Οι καρκινικοί δείκτες (π.χ. το CA 125) και ο ορμονικός έλεγχος βοηθούν επίσης στη διερεύνηση την ωοθηκικών κύστεων.
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Τα αντισυλληπτικά χάπια μπορεί να είναι χρήσιμα για τη ρύθμιση του έμμηνου κύκλου, εμποδίζοντας το σχηματισμό ωοθυλακίων που μπορούν να μετατραπούν σε κύστεις, και ενδεχομένως, να μειώσουν το μέγεθος μιας ήδη υπάρχουσας κύστης.
Tα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη ή ακόμα και τα κοινά παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη (Depon, Panadol) μπορούν να μειώσουν τον πυελικό πόνο.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Τα τελευταία χρόνια, η ελάχιστα επεμβατική λαπαροσκοπική χειρουργική έχει τροποποιήσει τη θεραπευτική διαχείριση των καλόηθων κύστεων των ωοθηκών, σε τέτοιο βαθμό που θεωρείται πλέον ο χρυσός κανόνας ανάμεσα στις θεραπευτικές επιλογές μας. Πρέπει να σημειώσουμε άλλωστε, ότι η αφαίρεση κύστεων των ωοθηκών ήταν από τις πρώτες εφαρμογές της γυναικολογικής λαπαροσκοπικής χειρουργικής.
Δρ. Καββαδίας Αλέξιος
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Πιστοποιημένος στο Μαιευτικό – Γυναικολογικό Υπερηχογράφημα
Πιστοποιημένος στην Κολποσκόπηση
Κάτοχος διπλώματος ALSO (Advanced Life Support in Obstetrics)
Συγγρού 28 και Φλέμινγκ , (άνωθεν Euromedica), Τρίκαλα
Τηλ. 2431025190, 6946218134
e-mail: kalamba@otenet.gr