“Ο Μεγάλος Αγιασμός των Θεοφανείων”

Α’ ΜΕΡΟΣ

Ὁ Μεγάλος Αγιασμός συνδέεται στενότατα με την εορτή των Θεοφανίων και υπενθυμίζει το Βάπτισμα τού Κυρίου. Ψάλλεται αμέσως μετά τήν οπισθάμβωνο ευχή τής Θείας Λειτουργίας και σχεδόν αποτελεί μία ενιαία ακολουθία με τη Θεία Λειτουργία, με κοινή απόλυση και τελείται σύμφωνα με τήν υπάρχουσα τυπική διάταξη δύο φορές: α) Τήν παραμονή τής εορτής, μετά το τέλος τής Θείας Λειτουργίας τού Μ. Βασιλείου. β) Τήν ημέρα των Θεοφανείων, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας τού Αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου. Σύμφωνα με την αρχαία τάξη τής Εκκλησίας μας το απόγευμα τής παραμονής των Θεοφανίων ψάλλονταν μία ακολουθία, σαν είδος αγρυπνίας, πού λεγόταν «Παννυχίδα». Αμέσως μετά ψαλλόταν ἡ ακολουθία τού ῎Όρθρου και κατόπιν ετελείτο ὁ Μεγάλος Αγιασμός, σέ ανάμνηση τού Βαπτίσματος τού Κυρίου. Στη συνέχεια βαπτίζονταν οἱ Κατηχούμενοι. Ακολουθούσε η Θεία Λειτουργία, στην οποία παρευρίσκονταν και οι νεοφώτιστοι, γιʼ αὐτό καί μέχρι σήμερα ψάλλεται αντί του «῞Αγιος ὁ Θεός…» το «῞Οσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε…». Ο Μεγάλος Αγιασμός, λοιπόν, μέχρι τον Ε΄ αιώνα γινόταν σέ ανάμνηση τού βαπτίσματος τού Κυρίου, μόνο μία φορά στην «Παννυχίδα» τής εορτής των Θεοφανείων σαν είδος αγρυπνίας, αμέσως μετά τήν ακολουθία τού ῎Όρθρου. Αντλούσαν οἱ πιστοί ύδωρ, έπιναν και ραντίζονταν. Στη συνέχεια βαπτίζονταν και οἱ Κατηχούμενοι. Για δεύτερη φορά, ὁ Μεγάλος Αγιασμός, γινόταν μόνο στα Ιεροσόλυμα το πρωί τής κυριώνυμης ημέρας, τής εορτής τῶν Θεοφανείων, στον Ιορδάνη ποταμό με τήν παρουσία τού Πατριάρχη και σέ ανάμνηση τού γεγονότος τής Βαπτίσεως τού Χριστού. Ὁ πατριάρχης Αντιοχείας Πέτρος ὁ Γναφεύς (465-475) πρώτος σκέφθηκε και καθιέρωσε, για να διευκολύνει τούς χριστιανούς, να τελείται ὁ Μεγάλος Αγιασμός εκτός από τήν «Παννυχίδα» της εορτής και το εσπέρας της παραμονής. Η διπλή τέλεση τής ακολουθίας προέκυψε από λόγους καθαρά πρακτικούς, δηλαδή, γιά τήν εξυπηρέτηση των πιστών. Το πόσο ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη αυτή ἡ προσθήκη, φάνηκε από το γεγονός ότι επικράτησε πολύ γρήγορα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Στην αρχή υπήρχαν μερικές διαφορές ως πρός τη μορφή των δύο αυτών ακολουθιών, στη συνέχεια όμως ἡ μία επηρέασε τήν άλλη και τελικά ταυτίσθηκαν. Τον Μεγάλο Αγιασμό η Εκκλησία μας, δεν τον κατατάσσει μεταξύ των επτά μυστηρίων, αλλά η σχέση του με τήν ευλογία τού ύδατος τού Αγίου Βαπτίσματος τον καθιστά ισότιμο πρός αυτό, γιʼ αυτό και ο Μεγάλος Αγιασμός θεωρείται «δεύτερον τῆς ἁγίας Κοινωνίας». (Κώδικας Σινᾶ 978) Ὁ χαρακτηρισμός αυτός προέκυψε απὸ τή συνήθεια νά παίρνουν Μεγάλο Αγιασμό όσοι από τούς πιστούς έχουν κάποιο κώλυμα για τη θεία Κοινωνία, ώστε να μην στερούνται τήν ευλογία τῆς Εκκλησίας. Ἐδῶ όμως φαίνεται και η διαφορά πού υπάρχει μεταξύ θείας Κοινωνίας και Μεγάλου Αγιασμού. Χρειάζεται προσοχή, γιατί υπάρχει η περίπτωση από λανθασμένες αντιλήψεις οι χριστιανοί να προτιμούν τον Μεγάλο Αγιασμό σντί της θείας Κοινωνίας. Δυστυχώς όμως ο υπερβολικός αυτός τονισμός της ιερότητάς της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού οδήγησε, από ευλάβεια βέβαια, σε ορισμένες υπερβολές. Οι υπερβολές αυτές δημιούργησαν μερικές απορίες τις οποιές θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε στο Β’ Μέρος.

Αθανάσιος Γ. Δημητρίου Πρόεδρος Ιεροψαλτών Ν. Τρικάλων Αστυνομικός – MSc Θεολογίας

 Θες να μαθαίνεις πρώτος τα νέα από το TrikalaVoice.gr;