*Tου Νίκου Μουστάκα – MSc International Negotiations
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται ένα διαρκές πλήθος διεθνών συναντήσεων, συνόδων και «διαβουλεύσεων» που αφορούν την παγκόσμια πολιτική τάξη — χωρίς, ωστόσο, να διαφαίνεται μια συνεκτική στρατηγική ή χρονικός προγραμματισμός. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως σε αυτό το επίπεδο οι διαδικασίες είναι από τη φύση τους πολύπλοκες και χρονοβόρες· όμως η σημερινή απουσία κατεύθυνσης οδηγεί σε μια κατάσταση διεθνούς αδράνειας, όπου η ισχύς υποκαθιστά την πολιτική.
Οι πρόσφατες συνδιασκέψεις του ΟΗΕ, η ετήσια σύνοδος του ΝΑΤΟ και οι περιφερειακές πρωτοβουλίες της Ανατολικής Μεσογείου καταλήγουν, στην πλειονότητά τους, σε ανακοινώσεις χωρίς δεσμευτικά αποτελέσματα, χωρίς ορατούς στόχους και χωρίς μηχανισμούς εφαρμογής. Η διπλωματία των «φωτογραφιών και χειραψιών» έχει αντικαταστήσει τη διπλωματία των συμφωνιών. Κατά τον Χένρι Κίσινγκερ, «η διεθνής τάξη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινή αντίληψη περί νομιμότητας και ισορροπίας»· ωστόσο, σήμερα, η διεθνής σκηνή μοιάζει εγκλωβισμένη μεταξύ προσωποκεντρικών ηγεσιών και ανταγωνιστικών αφηγήσεων ισχύος. Εξού και τα αρκετά πισωγυρίσματα και οι αναδιπλώσεις των ηγεσιών σε διάφορα ζητήματα ( πχ Τραμπ- Ουκρανία, Ισραήλ-ΗΠΑ-Χαμάς κλπ)
Αυτή η προσωποποίηση της διεθνούς πολιτικής μπορεί να ερμηνευθεί και κοινωνιολογικά: τα κράτη λειτουργούν ως αντανάκλαση των κοινωνικών δομών τους, ενώ οι ηγεσίες προβάλλουν τις συλλογικές ανασφάλειες των κοινωνιών που εκπροσωπούν. Στην εποχή των τεχνολογικών ανατροπών, της κλιματικής κρίσης και των δημογραφικών πιέσεων, η αβεβαιότητα εντείνει την ανάγκη για συμβολική ισχύ — με αποτέλεσμα τη μετατροπή των διαπραγματεύσεων σε θέαμα. Οι θεωρίες των διεθνών διαπραγματεύσεων (Raiffa, Zartman, Fisher & Ury) μας διδάσκουν πως η επιτυχία εξαρτάται από τη διάθεση κατανόησης των συμφερόντων του άλλου και τη δημιουργία πλαισίων αμοιβαίου οφέλους. Αντίθετα, οι σύγχρονες διεθνείς συναντήσεις θυμίζουν «διαπραγματεύσεις μηδενικού αθροίσματος», όπου η επιβίωση ενός σημαίνει την ήττα του άλλου.
Στην πρόσφατη σύνοδο του ΝΑΤΟ, η συζήτηση περιορίστηκε στο γνωστό δίλημμα «ασφάλεια έναντι κόστους» και στο πολιτικό θέατρο της εσωτερικής επιβεβαίωσης. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία του Πούτιν παραβιάζει ευρωπαϊκούς εναέριους χώρους με drones, ενώ η Ευρώπη εμφανίζεται αμήχανη και το ΝΑΤΟ αναποφάσιστο. Παράλληλα, η Κίνα και οι χώρες των BRICS ενισχύουν την επιρροή τους, επιδιώκοντας μια νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική, λιγότερο εξαρτημένη από τη Δύση.
Η ελληνική πρωτοβουλία για τη συνάντηση των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί μεν θετικό βήμα επαναπροσέγγισης, αλλά και αυτή θα μείνει χωρίς συγκεκριμένα αποτελέσματα. Οι διακηρύξεις συνεργασίας δεν θα συνδυαστούν από μετρήσιμους στόχους ή μηχανισμούς παρακολούθησης — γεγονός που θα περιορίζει το πολιτικό τους βάρος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δύο μεγάλα ανοικτά μέτωπα —η Ουκρανία και η Γάζα— διαμορφώνουν τον νέο κατακερματισμό του διεθνούς συστήματος. Από τη μία, οι χώρες των BRICS επιδιώκουν τη διεύρυνση του ζωτικού και πολιτισμικού τους χώρου, αμφισβητώντας τη δυτική κυριαρχία· από την άλλη, το ριζοσπαστικό ισλαμικό στοιχείο επιχειρεί να ανασυντάξει περιφερειακές ταυτότητες με όρους θρησκευτικής υπεροχής. Ωστόσο, πίσω από τις ιδεολογικές επικαλύψεις, το κύριο διακύβευμα παραμένει η συγκέντρωση ισχύος και πλούτου — η διαχρονική επιδίωξη όλων των ηγεσιών των χωρών αυτών.
Ανατρέχοντας στην ιστορική ανάλυση του Θουκυδίδη, διαπιστώνουμε ότι τα θεμέλια της διεθνούς πολιτικής παραμένουν αμετάβλητα: φόβος, συμφέρον και τιμή καθορίζουν τις πράξεις των κρατών. Ο ρεαλισμός του Πελοποννησιακού Πολέμου επανέρχεται σήμερα υπό νέους όρους, με την τεχνολογία, την ενέργεια και την πληροφόρηση να αντικαθιστούν τα τείχη και τα δόρατα των αρχαίων πόλεων-κρατών. Ο Θουκυδίδης θα αναγνώριζε άμεσα το μοτίβο: οι ισχυροί πράττουν ό,τι μπορούν, οι αδύναμοι υπομένουν ό,τι πρέπει.
Το ερώτημα είναι αν η παγκόσμια κοινότητα μπορεί να διαμορφώσει εκ νέου μια «πυξίδα» διεθνούς τάξης. Η μεταπολεμική ειρήνη στηρίχθηκε σε σαφείς στόχους και θεσμικά όργανα συνεργασίας — από τη δημιουργία της ΕΟΚ έως την ενίσχυση της πολυμερούς διπλωματίας. Η σημερινή απουσία αυτών των μηχανισμών επιτρέπει στις κρίσεις να διογκώνονται χωρίς διέξοδο. Όπως τόνιζε ο Κίσινγκερ, «η διεθνής σταθερότητα προϋποθέτει προβλεψιμότητα, όχι μόνο ισχύ». Και αυτή η προβλεψιμότητα απαιτεί στρατηγική, χρονοδιαγράμματα και όραμα.
Σε έναν κόσμο όπου η Δύση αμφιταλαντεύεται, η Κίνα σχεδιάζει μακροπρόθεσμα και οι νέες δυνάμεις αναδύονται, η απουσία πυξίδας δεν είναι απλώς αδυναμία — είναι κίνδυνος. Αν η ιστορία του Θουκυδίδη και τα διδάγματα του Κίσινγκερ μας διδάσκουν κάτι, είναι ότι η ισορροπία δεν επιτυγχάνεται με ευχές, αλλά με στρατηγική. Και αυτή, σήμερα, λείπει. Με ευθύνη κυρίως των ίδιων ηγεσιών που υποτίθεται πως είναι υπεύθυνοι της εύρυθμης λειτουργίας τους. Χαμένοι μέσα σε ατέρμονα μοτίβα συνδιαλέξεων, κοινωνικών αντιφάσεων και αυτοαμφισβήτησης του ίδιου του τρόπου κοινωνικής ωρίμανσης και λειτουργίας. Ορισμένες φορές εξαίρεση αποτελούν διάφορες πρωτοβουλίες της ΕΕ σχετικά με την οικονομική πολιτική, περιβαλλοντικά ζητήματα και κοινωνικά προτάγματα τα οποία μέσω οδηγιών και μέσω ελέγχου διαθέτουν ορίζοντα εφαρμογής και λειτουργίας. Σε αντίθεση βέβαια με ζητήματα κοινής εξωτερικής πολιτικής η οποία υπονομεύεται από συγκρουόμενα συμφέροντα χωρών ή ακόμα και εμμονές προσωποκεντρικών ηγεσιών, πχ. Ουγγαρία.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, παρατηρεί κανείς το μέγεθος ευθύνης που κουβαλάει η ψήφος του κάθε λαού αλλά και η ποιότητα των εκπροσώπων του. Οι γενικόλογες πομφόλυγες, οι ευχές και η απουσία στρατηγικού οράματος με πίστη στην εφαρμογή του, χωρίς υπολογισμό του όποιου πολιτικού κόστους, έχουν περάσει πλέον στον κάλαθο των αχρήστων της Ιστορίας και της ίδιας της πραγματικότητας. Κάπου διάβασα μια ωραία φράση σε στυλ αποφθέγματος “ Ένας ηλίθιος με πλάνο, μπορεί να κερδίσει έναν ευφυή χωρίς πλάνο”.
Βάλτε τώρα με το νου σας ο καθένας τι συμβαίνει γύρω μας και βρείτε ποιος είναι τι…
Θες να μαθαίνεις πρώτος τα νέα από το TrikalaVoice.gr;
Διαθέσιμο στο Google Play
